Steven van der Haghen in Amersfoort

Zoals reeds eerder gezegd was Steven een vande drie kinderen van Maria Gosensdochter van Surckesteyn en Andries van der Haghen. We weten niet waar Andries en Maria gewoond hebben, maar wel weten we (zie de beginpagina van "Avonturen") dat Steven na het vertrek van zijn ouders naar Brugge een tijd bij zijn grootvader, Gosen Lubbertsz, woonde.

Deze bezat een groot, zogeheten Muurhuis, huizen gebouwd op de plaats van de eerste stadwal, daar waar nu de panden Breestraat 68 en 70 staan. De huidige bebouwing (noot 1) stamt uit het einde van de 19de eeuw en verving een ouder pand dat door brand verloren ging. Onderstaand detail van een stadskaart uit de beroemde stedenatlas van Braun en Hogenberg geeft de situatie rond 1588 weer. Het rood gemaakte gebouw komt ongeveer overeen met het huis waarin Steven enkele jaren woonde tot zijn vertrek naar Brugge, "out weesende ontrent thien jaren".

Op 22 september 1595 (rechtelijke archieven Utrecht, inv nr 436-11) transporteerde Steven, mede namens zijn broer Willem en zijn zwager Cornelis van den Bongaert (de echtgenoot van zijn zuster Catharina) de helft van het eigendomsrecht op een huis in de Breul (een van de drie stadswijken van toenmalig Amersfoort) aan zijn oom Roeloff (of Rodolff) van Surckesteyn. Deze bezat reeds samen met Catherina van Surckesteyn de andere helft van het eigendomsrecht
Volgens de Quotisatie Cedulle van 1604/05 wordt het pand vervolgens eigendon van Cornelis van Surckensteyn.

Een ander familielid, Evert van Surckesteyn, wordt in 1555 - 1561 - 1571 - 1572 - 1572 en 1577 als eigenaar genoemd van een nabijgelegen pand, de huidige Breestraat 78 nu onderdeel van het Museum Flehite! Na de dood van Evert (rond 1578) komt het pand in handen van Roeloff van Surckesteyn die het in 1586 verkoopt. Het is niet uit de stukken op te maken of dit de oom van Steven is.(noot 2)
Wel kunnen rustig aannemen dat Steven in zijn jeugd daar gespeeld heeft.

Een mooi overzichtsbeeld van de panden Breestraat 68 t/m 82, genomen vanaf de Westsingel aan de overkant van gracht, kunt u vinden op de virtuele rondleiding van het museum Flehite (wel even geduld hebben als U de viewer nog niet heeft: het laden daarvan duurt ca. 6 minuten!). Het voormalige huis van Evert van Surckesteijn is het pand dat in 1899 in neo-renaissance stijl verbouwd werd. Rechts daarvan het huis dat in 1740 tot tabakspakhuis verbouwd werd en opnieuw in de zeventiger jaren van de XX-ste eeuw, na aankoop door het museum. Twee huizen verder de achterzijde van Breestraat 68 en 70.
Het meest linkse pand, Breestraat 80/82, dateert in huidig voorkomen uit 1692.

Recent dendrochronologisch onderzoek wees uit dat het balkhout in de kapconstructie van beide buurpanden van Breestraat 78 uit ongeveer 1540 dateert. Deze datering komt overeen met de overige bouwaanwijzingen zoals de muurconstruktie en de gevelopeningen die typisch voor de laat-gotiek zijn, een bouwstijl die rond 1550 in de Nederlanden vrij abrupt overgaat in die der renaissance. (noot 3)
Hetgeen betekent dat de familie Surckesteyn waarschijnlijk de twee panden heeft laten bouwen.

Ik ben weinig over de activiteiten van de Van Surckensteyns te weten gekomen, een familie waarvan de naam voorkomt in Amersfoortse archiefstukken vanaf 1497 tot 1749. Klik hier voor een overzicht van de gevonden archiefstukken tussen 1497 en 1647 (noot 4).
Vanaf 1532 heeft deze familie de volgende Amersfoortse raadsleden opgeleverd : Lubbert in 1532, Gosen Lubbertsz in 1539 en 1542, Evert in 1541 en 1543 en Wouter in 1543-45 (noot 5) en 1546. .
Alleen van Cornelis Cornelisz ,de erfgenaam van Roeloff, weten we dat hij brouwer was, een van de twee hoofdpijlers van de Amersfoortse economie in de 15de eeuw. Hij verschijnt voor het eerst als schepen in 1607, het volgend jaar als raad. Vanaf 1611 tot en met 1624 is hij schepen in het stadsbestuur, met als eenige uitzondering de jaren 1618, 1622 en 1623 waarin hij de funktie van kameraar oftewel wethouder van financien bekleedt. Daarna, tot 1629, is hij alleen nog maar aktief in het gereformeerde kerkbestuur.
Cornelis trouwt eind 1604 met Haesgen, dochter van de protestant Bartholomeus Rijksz, schepen en raad van Amersfoort van 1582 tot 1603. Uit het huwelijk worden geen kinderen geboren en in 1647 testeert Haesgen als weduwe op de kinderen van haar 2 overleden broers, beiden brouwer.

De Surckesteijns en Barneveld
Mijn belangrijkste vondst was echter een akte van uitkoop uit 1614 (Gem.Archief Amersfoort, onderhandse akten, 3de boek,AT002b003, folio 374) waarin Cornelis van Zurkesteijn een kwart koopt van familieleden van zeker hof genaamd "Cleijn Surckensteijn weesende vrij thinsgoet...inden ampte van Barnevelt".
Hierdoor wordt de afkomst en naamgeving van de Van Surckensteijns bevestigd, zoals reeds door J.G Smit in zijn artikel "Het regentenpatriciaat van Amersfoort etc" (tijdschrift Flehite, 1985?) uitgesproken werd. Met dit verschil dat deze auteur ten onrechte de Van Surckestein's onder de import uit de omliggende Utrechtse boerderijen en buurtschappen rekende ipv de Gelderse.

Waarschijnlijk komt Surckensteijn overeen met het huidige Surksum.
Voor meer bijzonderheden verwijzen wij u naar het boek van de heer A. van Veldhuizen "Wetenswaardigheden van Buurten en Hofsteden in de gemeente Barneveld", pagina's 141-143, consulteerbaar op het gemeentearchief van Barneveld.
Nav het overlijding van een zekere Aelt van Surkstum en de daaropvolgende afdeling van de helft van het heerengoed aan Roeloff (tot Utrecht!!) en Melis (tot Amersfoort) van Surckesteijn wordt vermeld dat het hoogstwaarschijnlijk diens broers betreft.
Helaas bevat het boek geen bronvermelding en zijn de door de heer Veldhuizen gemaakte aantekeningen bij een recente verhuizing verloren gegaan zodat de overgang van Surckesteijn naar Surcksum niet onderbouwd kan worden met verwijzing naar archiefstukken, vnl. afkomstig uit het rentmeester archief van de provincie Gelderland.

Zoeken onder "Surksum" op de website van het archief Barneveld (http://www.barneveld.nl, klik vervolgens "archief" aan) levert als voorproef de volgende naamsvarianten op: Sorckstam of Sorckstain (persoon,1558), Sorgstam (goet,1558) , Sorghdam, Zorgstum (1695), Sucsdum, Surghtum (1743). Helaas komt de variant "Surckesteijn" niet voor.
Merkwaardig, want een belangrijke bron was het bovengenoemde boek van de heer Veldhuizen.

De Grote Historische Atlas van Nederland van 1839 - 1859 (kaart 50 -51) gebruikt weer een andere variant, nl. "Surkstrum" .